Sporządzanie testamentów

Testament (z łac. testamentum) jest oświadczeniem woli spadkodawcy i sposobem na rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci. W Polsce kwestie związane z prawem spadkowym reguluje Kodeks Cywilny. Według prawa jest to jednostronna czynność, w której spadkodawca z zachowaniem szczególnej formy wyraża swoją ostatnią wolę, modyfikując przy tym ustawowy krąg dziedziczenia.

Jakie rodzaje testamentów wyróżniamy?

Testamenty zwykłe

Testament zwykły może sporządzić każda osoba ze zdolnością do wykonywania czynności prawnych. Taki testament, choć obowiązuje bezterminowo, można w każdej chwili odwołać lub zmienić. Prawo spadkowe wyróżnia trzy rodzaje testamentów zwykłych:

• testamenty holograficzne – sporządzone w całości pismem ręcznym, podpisane przez spadkodawcę i opatrzone datą;
• testamenty notarialne – sporządzone w obecności notariusza, w formie aktu notarialnego;
• testamenty allograficzne – sporządzone ustnie w obecności dwóch urzędników.

Testament holograficzny to forma testamentu jedynie dla osób, które są w stanie go napisać i zrozumieć napisaną przez siebie treść. Nie może on być sporządzony przez drugą osobę ani napisany na komputerze. Wszystkie te wymogi mają zapobiegać fałszerstwom testamentów. Niestety testament spisany własnoręcznie jest najczęściej podważaną formą oświadczenia woli. Bywa, że spadkobiercy ustawowi nie zgadzają się z treścią testamentu i próbują udowodnić, że był on sporządzony, np. pod czyimś wpływem lub podczas przyjmowania silnych leków, co wpływało na brak świadomości. Testament sporządzony przez notariusza, w porównaniu z testamentem własnoręcznym, zwiększa u spadkodawcy pewność, że jego ostatnia wola jest ważna i zostanie spełniona. To najbezpieczniejsza forma testamentu. Po spisaniu oświadczenia, przechowywany jest u notariusza, dzięki czemu nie występuje ryzyko jego zaginięcia lub zniszczenia. Aby wykonać taki testament należy udać się do kancelarii notarialnej i złożyć jednoznaczne, świadome wyrażenie woli. Testament allograficzny może być sporządzony przez spadkodawcę w dowolnym czasie, jednak warunkiem koniecznym jest obecność urzędnika i świadków. Treść oświadczenia spisuje się w protokole, a po jego odczytaniu podpisy składa testator, osoba, przed którą składano oświadczenie oraz świadkowie.

Testamenty szczególne

Testament szczególny można sporządzić jedynie w wyjątkowych okolicznościach. Zaliczamy do nich obawę rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

Wyróżniamy trzy rodzaje testamentów szczególnych, są to:

• testamenty ustne – sporządzone w obecności trzech świadków, konieczne jest sporządzenie pisma potwierdzającego wolę spadkodawcy;
• testamenty podróżne – sporządzane na statkach morskich lub powietrznym w obecności dowódcy statku lub jego zastępcy, konieczne jest posiadanie dwóch świadków i spisanie pisma potwierdzającego;
• testamenty wojskowe – sporządzane w obecności sędziego wojskowego lub dwóch świadków, konieczne jest potwierdzenie ich treści w protokole.

Testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Czy każdy może sporządzić testament?

Sporządzić testament mogą osoby pełnoletnie ze zdolnością do czynności prawnych. Oznacza to zdolność do przyjmowania i składania oświadczeń woli. W praktyce są to osoby dorosłe, poczytalne i nieubezwłasnowolnione. Pewne ograniczenia dotyczą osób z niepełnosprawnością – osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu allograficznego (ustnego). Restrykcje te nie dotyczą testamentów notarialnych. Taki testament może sporządzić zarówno osoba niesłysząca, jak i niewidząca czy niema. Przeszkodą nie jest również analfabetyzm czy niemożność złożenia podpisu. Jedynym warunkiem, który musi zostać spełniony jest posiadanie zdolności testowania, czyli pełnej zdolności do czynności prawnych.

Jak przebiega sporządzenie testamentu w Kancelarii Notarialnej?

Testamenty notarialne mają formę aktów notarialnych. Złożenie oświadczenia woli spadkodawcy musi nastąpić w obecności notariusza w siedzibie kancelarii lub w wyjątkowych okolicznościach poza lokalem (np. w wypadku ciężkiej choroby). Notariusz jest zobowiązany do potwierdzenia tożsamości testatora, a także do potwierdzenia zdolności testowania. Treść testamentu powinna zostać spisana zarówno w obecności spadkodawcy, jak i notariusza. Po spisaniu oświadczenia woli, notariusz odczytuje treść testamentu. Po złożeniu podpisów uzyskuje on formę aktu notarialnego. Spadkodawca może w każdej chwili odwołać lub zmienić testament. Oryginał dokumentu zostaje w siedzibie notariusza.

Czym jest testament z zapisem windykacyjnym?

Zapis windykacyjny może zostać ustanowiony jedynie w testamencie notarialnym. Na mocy tego rozrządzenia spadkodawca postanawia, że wskazana osoba (nazywana zapisobiorcą) otrzyma konkretny składnik majątku, np. działkę lub samochód. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być przedsiębiorstwo, prawo majątkowe, ruchomość, służebność lub użytkowanie, gospodarstwo rolne. Taki zapis jest nieważny, jeżeli w chwili otwarcia spadku, przedmiot zapisu nie jest własnością spadkodawcy. Po stwierdzeniu nabycia spadku, zapisobiorca zobowiązany jest uiścić opłatę w Urzędzie Skarbowym, jeżeli nie będzie mógł skorzystać ze zwolnienia wynikającego z ustawy o podatku od spadków i darowizn. Podatek od spadku wynosi tyle samo co w przypadku dziedziczenia ustawowego.

Kiedy można podważyć testament?

Możliwość podważenia testamentu opisano w art. 945 § 1 Kodeksu Cywilnego. Na mocy tego postanowienia testament można podważyć w następujących przypadkach:

• jeżeli został sporządzony w stanie uniemożliwiającym podjęcie decyzji i wyrażenie oświadczenia woli przez Testatora, czyli Spadkodawcę;
• jeżeli został sporządzony w następstwie błędu, a istnieje przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
• jeżeli testament został sporządzony pod wpływem groźby.

Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Jeżeli chcieliby Państwo sporządzić testament, który będzie miał formę aktu notarialnego, zapraszamy do Kancelarii Notarialnej notariusz Katarzyny Grzybowskiej w Szczecinie.